পাল বংশ

পালসকল কোন আছিল?

• পাল সাম্ৰাজ্য গোপালে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল , সম্ভৱতঃ খ্ৰীষ্টীয় ৭৫০ চনত ।
• পালা বংশ, অষ্টম শতিকাৰ পৰা দ্বাদশ শতিকালৈকে শাসন।
• ভাষাঃ সংস্কৃত, প্ৰাকৃত আৰু পালি।
• “পালা” সংস্কৃত শব্দ যাৰ অৰ্থ “ৰক্ষক”। সম্ৰাটসকলৰ নামত ইয়াক সংযোজন কৰা হয়, যাৰ ফলত সাম্ৰাজ্যখনক “পালা” নামৰ জন্ম হয়।
• পালসকল মহাযান বৌদ্ধ ধৰ্মৰ কঠোৰ সমৰ্থক আছিল ।
• বিভিন্ন মহাবিহাৰ, স্তুপ, চৈত্য, মন্দিৰ, দুৰ্গ আদি নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।

পাল বংশৰ বিশিষ্ট শাসক কোন আছিল?

• গোপালা (৭৫০–৭৭০ খ্ৰীষ্টাব্দ):
  • পাল বংশৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল গোপালে, যিয়ে ৰাজ্যৰ প্ৰথম সম্ৰাট হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল।
  • তেওঁ বংগক নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণত একত্ৰিত কৰিছিল, আনকি মগধ (বিহাৰ)কো নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈ আনিছিল।
  • বিহাৰৰ ওদান্তপুৰিত মঠটো গোপালাই প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল ।
  • ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত তেওঁক বংগৰ প্ৰথম বৌদ্ধ ৰজা হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল ।
  • তেওঁৰ ৰাজত্বকালত কনৌজ আৰু উত্তৰ ভাৰতৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে পাল, প্ৰতিহাৰ আৰু ৰাষ্ট্ৰকুটৰ মাজত ত্ৰিপাক্ষিক সংগ্ৰাম চলিছিল ।
• ধৰ্মপাল (৭৭০-৮১০ খ্ৰীষ্টাব্দ):
  • প্ৰায় ৭৭০ খ্ৰীষ্টাব্দত গোপালৰ পিছত ধৰ্মপালে শাসক হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে ।
  • ধৰ্মপাল আছিল পাল সাম্ৰাজ্যৰ দ্বিতীয় শাসক । তেওঁ আছিল গোপালৰ পুত্ৰ ।
  • প্ৰতিহাৰ আৰু ৰাষ্ট্ৰকুটৰ বিৰুদ্ধে তেওঁ কেইবাখনো যুদ্ধ কৰিছিল ।
  • ধৰ্মপালাই কনৌজক দখল কৰি গ্ৰেণ্ড দৰবাৰ পৰিচালনা কৰে ।
  • পৰমভত্তৰক, পৰমেশ্বৰ আৰু মহাৰাজাধিৰাজকে ধৰি সেই সময়ৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সাম্ৰাজ্যবাদী উপাধি তেওঁ গ্ৰহণ কৰিছিল ।
• দেৱপালা (৮১০–৮৫০ খ্ৰীষ্টাব্দ):
  • দেৱপাল ৰাষ্ট্ৰকুট বংশৰ ৰাজকুমাৰী ধৰ্মপাল আৰু ৰান্নাদেৱীৰ পুত্ৰ ।
  • দেৱপালে অসম, ওড়িশা, কামৰূপ ৰাজ্যকে ধৰি পূব ভাৰতলৈ সাম্ৰাজ্য সম্প্ৰসাৰণ কৰিছিল ।
  • তেওঁ মগধত মন্দিৰকে ধৰি কেইবাটাও মঠ নিৰ্মাণ কৰিছিল ।
  • দেৱপালাই উত্তৰ, ডেকান , উপদ্বীপত অভিযান চলাইছিল ।
• মহিপালা প্ৰথম:
  • ৯৮৮ খ্ৰীষ্টাব্দত মহিপালা-প্ৰথম সিংহাসনত আৰোহণ কৰে।
  • মহিপালা-প্ৰথম ক্ষমতালৈ অহাৰ লগে লগে পাল ৰাজ্যই আকৌ এবাৰ ফুলি উঠিবলৈ ধৰিলে আৰু বংগ আৰু বিহাৰৰ উত্তৰ আৰু পূব অংশ পুনৰ দখল কৰিলে ।
  • ভাতৃ ষ্টিৰপাল আৰু বসন্তপালৰ সৈতে মহিপাল-প্ৰথমে বাৰাণসী জয় কৰা বুলি ভবা হয় ।

পাল শাসনৰ অধীনত কেনেধৰণৰ ৰাজনীতিৰ অস্তিত্ব আছিল?

• পাল ৰজাসকলে (পৰমভত্তৰক, পৰমেশ্বৰ আৰু মহাৰাজাধিৰাজ বুলি কোৱা হয়) ব্ৰাহ্মণ, পুৰোহিত আৰু মন্দিৰক ভূমি অনুদান দিছিল। এই অনুদানসমূহ স্থায়ী আছিল।
• বৌদ্ধ মঠ-মন্দিৰকো ভূমি অনুদান প্ৰদান কৰিছিল।
• পালাৰ অনুদানসমূহ বিশেষভাৱে আইন-শৃংখলা বজাই ৰখা আৰু ন্যায় প্ৰশাসনৰ সৈতে জড়িত।
• কৃষক কৈৱৰ্তসকলকো ভূমি অনুদান দিয়া হৈছিল।
• পালাৰ ৰেকৰ্ডত (ভূমি চনদ) ৰজ, ৰাজপুত্ৰ, ৰণাক, ৰাজৰাজনক, মহাসমন্ত, মহাসমন্তধিপতি আদিৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে।তেওঁলোক সম্ভৱতঃ সামৰিক সেৱাৰ সলনি মাটি দিয়া সামন্ত আছিল।
  • পালসকলৰ অধীনত উপ-অন্তৰ্ভুক্তিৰ কোনো প্ৰমাণ পোৱা নাযায়।
• শিলালিপিসমূহত ৰাজকীয় বিষয়াসকলৰ উল্লেখ আছে যিসকলে বংগ আৰু বিহাৰক সামৰি লোৱা ৰাজ্যখন প্ৰশাসন কৰা যেন লাগে।
• পাল বিষয়াসকলৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা কিছুমান উপাধি হ’ল- মহা-দৌষধসাধনিকা, মহাকৰ্তকৰ্ত্তিক, মহাসন্ধিবিগ্ৰহীক ইত্যাদি।
• পালসকলে ক্ষমতাৰ কেইবাটাও স্থানৰ পৰা কাম কৰিছিল যেনে- পাটলিপুত্ৰ, মুডগাগিৰি আদি সকলো গংগাৰ ওপৰত অৱস্থিত।
• পালসমূহৰ অধীনৰ গাঁওসমূহক ক্ৰমে গ্ৰামপতি আৰু দাসগ্ৰামিকাৰ তত্বাৱধানত এক আৰু দহজনীয়া এককত ভাগ কৰা হৈছিল।
• এই ইউনিটসমূহৰ বাবে প্ৰশাসনৰ দায়িত্বত থকা ৰাজকীয় বিষয়া আছিল। পালাছৰ অধীনত সেৱা অনুদানৰ সৈতে জড়িত এপিগ্ৰাফিক প্ৰমাণ আমাৰ হাতত অতি কম।

পালাৰ ৰাজত্বকালত কেনেধৰণৰ শিল্প আৰু স্থাপত্যই ফুলি উঠিছিল?

• পালসকলৰ ৰাজত্বকালত ভাৰতৰ বংগ আৰু বিহাৰ ৰাজ্যত শিল্প আৰু স্থাপত্যৰ প্ৰসাৰ ঘটিছিল ।
• পালা বংশৰ শিল্প আৰু স্থাপত্যৰ স্বকীয় বৃদ্ধিয়ে “পালা স্কুল অৱ স্কাল্পচাৰেল আৰ্ট” ৰ সৃষ্টিৰ কথা উন্মোচন কৰে ।
• বাংলা সমাজৰ বহু আঞ্চলিক দিশ হয়তো সেই সময়ৰ শিল্প আৰু স্থাপত্যত পোৱা যাব।
• পাল বংশৰ শিল্প আৰু স্থাপত্যই টেৰাকোটা, ভাস্কৰ্য্য, চিত্ৰকলাক গুৰুত্ব দিছিল ।
• ধৰ্মপালৰ সৃষ্টি , পাহাৰপুৰত সোমপুৰা মহাবিহাৰ পাল বংশৰ অন্যতম উন্নত স্থাপত্য ।
• সোমাপুৰা মহাবীৰা নামেৰেও পৰিচিত মহামঠটো দ্বাদশ শতিকালৈকে এক বিখ্যাত বৌদ্ধিক কেন্দ্ৰ আছিল ।
• বিক্ৰমশিলা বিহাৰ, ওদান্তপুৰী বিহাৰ, জগদ্দল বিহাৰ সকলোৰে বিশাল নিৰ্মাণ আছে যিবোৰক পালসকলৰ শিল্পকৰ্ম বুলি গণ্য কৰা হয়।
• পাল বংশৰ শিল্প আৰু স্থাপত্যৰ অমূল্য মাষ্টাৰপিছ বাংলাদেশ আৰু পশ্চিম বংগৰ সংগ্ৰহালয়ত প্ৰদৰ্শিত হৈ আছে , যিবোৰ যথেষ্ট উল্লেখযোগ্য।
• এই সময়ছোৱাত নিখুঁত খোদিত আৰু ব্ৰঞ্জৰ ভাস্কৰ্য্যই ফুলি উঠিছিল।
• স্থাপত্য সম্প্ৰসাৰণৰ উন্নত স্তৰত বিভিন্ন বৌদ্ধ বিহাৰৰ উন্মেষ ঘটিছিল।
• টেৰাকোটা ফলক পাল যুগৰ কলাত্মক উজ্জ্বলতাৰ আন এক উদাহৰণ ।
  • এই ফলকসমূহ দেৱালৰ পৃষ্ঠ সজ্জা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু বংগৰ শিল্পীসকলে ইয়াক একক কৰ্ম হিচাপে স্বীকৃতি দিয়ে ।